نگاه ژئوپلیتیک به روایات آخرالزمان (1)

اشاره :
 

دراین نوشتار قصد داریم با نگاه استراتژیک به روایات آخرالزمانی، رویکرد جغرافیای سیاسی آخرالزمان را نسبت به منطقه شام و لبنان مورد بررسی قرار دهیم.

مقدمه :
 

با بررسی روایات مستند پیرامون آخرالزمان به بیش از شش هزار روایت پیرامون مهدویت، آخرالزمان، ظهور، حوادث قبل از ظهور و... برخورد می‌نماییم. آنچه قابل تأمل می‌باشد علت صدور این روایات با این حجم می‌باشد. آیا این روایات تنها برای ایجاد امید به آینده صادر گردیده است؟ آیا این روایات صرفاً جهت پیش گویی و اطلاع از آینده صادر گردیده است؟
بی‌شک این تعداد از روایات با رویکردها و وجوه مختلف صرفاً برای چنین اهدافی صادر نگردیده ، بلکه با مطالعه برخی روایات که به « ممهدون » اشاره دارند یا روایاتی که به شرایط ظهور اشاره دارند، متوجه می‌شویم که باید به روایات صادره با رویکرد دیگری نگاه شود. در این تحلیل و پژوهش قصد داریم به سؤالات زیر پاسخ دهیم:
1ـ آیا روایات مستند شیعه می‌تواند به عنوان سند راهبردی جهت نهضت انتظار در دوره غیبت و آخرالزمان مورد استفاده قرار گیرد؟
2ـ آیا شیعیان در نهضت زمینه‌ساز، در مناطق درگیر در آخرالزمان، می‌توانند با استفاده از روایات معتبر با فتنه‌های آخرالزمانی مقابله نمایند و زمینه ظهور حضرت حجت(ع) را فراهم سازند؟
3ـ منطقه شام و لبنان به عنوان یکی از مناطق درگیر در آخرالزمان و ظهور چه نقشی در نهضت زمینه‌ساز ظهور دارد؟
4ـ نهضت زمینه ساز ظهور در لبنان و شام، می‌تواند راهبردهای آخرالزمانی حرکت خود را از روایات استخراج نماید؟
5 ـ جمهوری اسلامی ایران به عنوان اُم القُرای جهان اسلام و نهضت زمینه ساز در ارتباط با لبنان و نهضت مقاومت اسلامی و زمینه‌ساز ظهور، چه راهبردهایی را در سیاست خارجی خود می‌تواند اتخاذ نماید؟
6 ـ آیا می‌توان راهبردهای نهضت زمینه ساز را از درون روایات استخراج نمود؟ لازمة آن داشتن چه رویکردی به روایات می‌باشد؟

1ـ رویکرد مختار ( استراتژیک ) و رویکردهای مختلف به روایات آخرالزمان.
 

لازمه زمینه‌سازی و ایجاد شرایط یک پدیده عظیم مانند ظهور، داشتن رویکرد استراتژیک در بررسی روایات می‌باشد. رویکرد استراتژیک به معنی استخراج مبانی و راهبرها از روایات جهت تحقق شرایط ظهور می‌باشد.
با این رویکرد می‌توان روایات را از منظرهای مختلف مورد بررسی قرار داد. ما در این قسمت به برخی رویکردها اشاره می‌نماییم.
روایات از یک منظر به دو بخش تقسیم میشوند:

الف ـ اخبار نشانه گذار :
 

اخبار نشانه‌گذار كه اغلب سياق پيش‌گويي دارند رواياتي هستند كه براي نشانه‌گذاري مسير حق و باطل صادر شده است.

ب ـ اخبار استرتژيك :
 

بخش قابل توجهي از اين اخبار كاربري بالاتري دارند و آن استراتژي‌سازي است. استراتژي به اين معنا كه همة امكانات، دارايي‌ها و استعدادها در مسيري خاص براي هدفي خاص مديريت شود. منظور از استراتژي در اينجا اين است كه با توجه به هدفي خاص كه از سوي خبر غيبي به دست آمده امكانات را بسيج نماييم. (1)
در حقیقت پدیده ظهور تمام جوانب جامعه بشری را مانند فرهنگ، سیاست، مدل زندگی، اقتصاد، تغذیه، تدابیر نظامی و..... در بر می‌گیرد و برای زمینه‌سازی ظهور نیز باید در تمام این حوزه‌ها بسترسازی را ایجاد نمود . در واقع نهضت زمینه‌ساز برای تمام شئون زندگی انسان باید از روایات، راهبرد آخرالزمانی استخراج نماید.لازمه این فرآیند داشتن رویکرهای مختلف در بررسی روایات می‌باشد.
يكي از مثال‌هاي عالي براي زمينه‌سازي و استراتژي داشتن براي پديده‌اي در آينده، تمهيدات الهي و استراتژي ابراهيم جهت بعثت خاتم‌الانبيا در مكه است. ابراهيم(ع) پدر اديان توحيدي است. بنا به وعدة الهي قرار است نبوت و امامت در نسل و ذريه او باشد. از او دو فرزند (اسحاق و اسماعيل) پديد مي‌آيد اما نبوت در شاخه اسحاقي دنبال مي‌شود. يعقوب (اسرائيل) فرزند اسحاق و سپس پيامبران بني اسرائيل: يوسف، داود، سليمان، موسي، عيسي(ع). ابراهيم در يك برنامة عجيب، هاجر و اسماعيل را به سرزمين مكه ـ كه بي‌آب و علف است ـ مي‌آورد. آنجا كعبه را بنا مي‌كند، در حالي كه قبل و بعد از اين عمل تا قرون بعدي همچنان بيت‌المقدس قبله است. آنجا دست به دعا بلند و « لسان صدقٍ في الآخرين» از خدا مي‌خواهد. اين دعاي پر رمز و رازي است: «لسان صدق» در «آخرالزمان!» خداوند كه وعدة استخلاف بندگان صالح را توسط بني اسرائيل دنبال مي‌كرد و آنها را فضيلت‌ها بخشيده بود به علت نافرماني‌ها و عهدشكني، عهد خويش را از آنها برمي‌دارد. آخرين پيامبر خدا در اين قوم ـ عيسي(ع) ـ احساس كفر در آنها مي‌نمايد و خداوند از جمله به او وعده مي‌دهد كه كافران از بني‌اسرائيل تا قيامت زبون و زير دست قرار گيرند. اگر فرداي تاريخ را نمي‌ديديم كار خليل‌الرحمان در چند قرن قبل عبث و لغو جلوه مي‌كرد، اما اينجا آن استراتژي ـ عمارت كعبه و قرار دادن نسل اسماعيل در آنجا ـ كاركرد خود را نشان مي‌دهد. نبوت از شاخة اسحاقي‌اش به شاخة اسماعيلي منتقل مي‌شود. پس از مدتي طولاني، آخرين پيامبر الهي از نسل او در مكه ظهور مي‌كند كه لسان صدق توحيد ابراهيمي در آخرين و هويت مستقل دين الهي را برپا كرده، كعبه‌اي كه بناي ابراهيم است را قبله قرار مي‌دهد. اين نمونه‌اي از برنامه‌ريزي اخذ استراتژي با توجه به علم سابق الهي و سروش غيبي او براي آينده است. جالب اينكه غير از خليل خدا و اوصيائش برخي دشمنان نيز با اطلاع از اخبار غيبي در انتظار اين بعثت به آنجا كوچ كرده و حوادث بعثت آن نبي را رصد مي‌كنند، به‌طوري كه قرآن در چند جا مي‌فرمايد: «پيامبر را مي‌شناسند همانگونه كه بچه‌هاشان را» (2)
رویکرد استراتژی سازی از روایات برای عملیاتی نمودن نهضت زمینه ساز لازمة ممهد بودن نسبت به مهدویت می‌باشد. در حقیقت تمامی پیامبران و اولیاء الهی نیز نسبت به آخرالزمان و زمینه‌سازی مهدویت با رویکرد استراتژیک برخورد نموده اند.
در زیر به برخی رویکردها در بررسی روایات آخرالزمانی اشاره می‌نماییم:
1ـ رویکرد نشانه گذار
2ـ .......... استراتژیک.
3ـ .......... استراتژی سازی.
4ـ .......... یافتن مختصات همه جانبه ظهور.
5 ـ ........ عقیده به بداء، یعنی امکان تغییر در کم و کیف ظهور.
6 ـ ........ زمینه سازی، پیرامون یاری حضرت.
7ـ ....... مقابله با فتنه دشمنان امام .
8ـ ........ فلسفه تارخی به ظهور و آخرالزمان .
9ـ ........... عدم تعجیل و توقیت در ظهور.
10ـ ....... دعائی برای تعجیل در فرج.
11ـ ........ انتظار استراتژیک در مقابل انتظار فردی.
12ـ ........ دستیابی به متد علمی و قابل دفاع جهت برداشت از اخبار آخرالزمان.
13ـ ....... فرهنگ سازی در مردم برای عدم خلط زمینه سازی با تطبیق و توقیت.
14ـ ....... واژه محوری.
15ـ ...... نشانه های تاریخی و علائم زمانمند. (3)
16ـ ...... شخصیت محور.
17ـ ...... پدیده محور.
18ـ ..... مکان محور.
19ـ ..... مصداق محور.
20ـ ....... ژئوپلیتیک.
21ـ ....... ژئواستراتژیک.
22ـ ..... ژئوکالچر.
23ـ ........ ژئودکترینال.
24ـ ...... ژئوتکنیکال و ژئوتاکتیکال.
25ـ ..... پارادایم شناسی.
26ـ ...... عاقبت مداری.
27ـ ..... حق مداری.
28ـ ....... باطل شناسی، تبیین عملکرد جریان باطل و دشمنان مهدویت.
29ـ ..... .
برای اینکه بتوانیم جایگاه مناطق درگیر در آخرالزمان را ارزیابی نماییم باید روایات پیرامون آن‌ را با رویکرد استرتژیک مورد بررسی قرار دهیم.
منطقه لبنان به عنوان یکی از مناطق درگیر در جغرافیای سیاسی آخرالزمان، نقش مهمی در طول تاریخ نهضت انتظار داشته و دارد. در مقطع آخرالزمان با اوج گیری تقابل ژئوپلیتیکی دو دیدگاه آخرالزمانی یهودی و شیعی، نقش کشورهای مختلف در ارتباط با آن مشخص می‌گردد. در روایات مستند شیعه پیرامون نقش و جایگاه لبنان در تحولات آخرالزمانی، میتوان راهبردها و سیاست‌های چگونگی حرکت نهضت انتظار را استخراج نمود و در راستای زمینه سازی ظهور و مقابله با جریانات مخالف ظهور به کار برد.
در واقع این روایات بعنوان سند استراتژیک و عملیاتی شیعه که قابل استناد و مطمئن می‌باشد، می‌تواند راهبردهای حرکت آخرالزمانی ما را نسبت به منطقه و معادلات منطقه‌ای و جهانی، مشخص نماید.
ضرورت نگاه استراتژیک به منابع دینی، موضوعی می‌باشد که باید در محافل علمی و تحقیقاتی به آن پرداخته شود. در واقع اگر این روایات را بعنوان منابع اطلاعاتی و خبری شیعه از آینده بدانیم، نباید نسبت به آنها منفعل بود، بلکه لازم است با انتظاری پویا و دینامیک، در جهت پیاده نمودن زمینه‌های ظهور حضرت ولی عصر (عج) از آنها استفاده نمود و راهبردهای آخرالزمانی را پیاده نماییم.
جریان مسیحیت صهیونی و یهودیت صهیونی، در حرکتی پیش‌دستانه، با القاء تحریفات یهودی در انگاره‌های آخرالزمانی مسیحیت و یهودیت، اهداف شبکه شیطانی خود را بعنوان پیشگویی‌های آخرالزمانی معرفی نمودند و بسیاری از مسیحیان و یهودیان را برای پیاده نمودن اهداف خود، همراه ساختند.
با روی کار آمدن جریان نومحافظه‌کاران در ایالات متحده، آموزه‌های تحریف شده یهود، سند راهبردی سیاست خارجی و بین‌الملل آنها قرار گرفت و سوق دادن جهان به سمت تحریفات آخرالزمانی یهود، هدف غایی آنها قرار گرفته است. حمایت از رژیم صهیونیستی، تلاش در تشکیل اسرائیل بزرگ، تشکیل کلبة دیجیتالی سلطة جهانی یهود، سلطه بر منابع خاورمیانه، مقابله با اسلام به عنوان اصلی‌ترین رقیب تفکر انحرافی یهود و..... از سیاست‌های راهبردی ایالات متحده با رویکرد آخرالزمانی می‌باشد.
تفاوتی که میان اسلام و غرب وجود دارد، در مستند بودن، صحت و الهی یا شیطانی بودن پیشگویی‌های آنها می‌باشد. تشیع با دارا بودن منابع معتبر، صحیح و الهی، دارای پشتوانة قوی و قابل اتکاء در آینده شناسی و عاقبت شناسی می‌باشد. این موضوع یکی از ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی آخرالزمانی شیعه می‌باشد، که باعث بالا رفتن قدرت اطلاعات استراتژیک آن شده است.
روایات یا اسناد استراتژیک شیعه را، می‌توان از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داد. در واقع رویکرد ما به روایات می‌تواند از ابعاد مختلف باشد؛ رویکرد استراتژیک، ژئواستراتژیک، ژئوپلیتیک، مکان محور، زمان محور، حادثه محور، شخص محور، عاقبت مدار، تقابل محور، مرحله مدار، قدرت محور، سیاست محور، تمدن مدار، جغرافیا محور، .... رویکردهایی می‌باشد که در بررسی روایات می‌توان اتخاذ نمود و نسبت به آن سیاست گذاری داخلی و خارجی نمود. همین سیاست گذاری را در بینش سیاسی امام مشاهده می‌کنیم که در برخی از روایات به آن اشاره خواهیم نمود. ما در بررسی روایات زیر، رویکرد ژئوپلیتیک را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

پی نوشت ها :
 

1 و 2 و 3– قنبریان ، محسن ، رويكرد استراتژيك به اخبار آخرالزمان ( موعود ، ش92 )